Skąd bierze się woda w kranie?

Z wody z kranu korzystamy codziennie. Służy nam do mycia, podlewania roślin, sprzątania, kąpieli, prania i całej masy innych czynności. Czy jednak jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie, skąd właściwie się bierze w naszych kranach? Jaką drogę musi przebyć woda, byśmy mogli z niej korzystać?

Odkręcając kurek z wodą po prostu ją bez zastanowienia czerpiemy. Mało kto zdaje sobie sprawę, jak zaawansowanych procesów potrzeba, by popłynęła w rurach i trafiła do naszych domów. Taka wiedza to jednak nie tylko ciekawostka, ale też kolejny argument nakłaniający do tego, by zacząć oszczędzać wodę, używać jej z rozwagą i cieszyć się jej dobrą jakością.

22 marca obchodziliśmy Światowy Dzień Wody. Ten dzień to najlepszy powód, by przypomnieć sobie, jak wielką rolę odgrywa woda w życiu codziennym oraz jak bardzo jest potrzebna. Na całym świecie ponad miliard osób nie ma przywileju dostępu do zasobów czystej i bezpiecznej wody pitnej. Jak to się dzieje, że my mamy zapewniony do niej stały dostęp?

Jak pozyskuje się wodę użytkową i pitną?

Niezależnie od tego, czy decydujemy się na samodzielne zaopatrzenie w wodę, czy chodzi tu o duże zakłady wodociągowe, woda może pochodzić z głębin i być czerpana ze studni lub pochodzić z wód powierzchniowych (rzeki, jeziora, sztuczne zbiorniki wodne). W Polsce można mówić o dwóch głównych źródłach zaopatrzenia w wodę ludności. Około 70 procent stanowi woda podziemna (stan na 2015 rok). Dane z tego roku wskazują również na to, że około ¾ zaopatrzenia to wody podziemne aż w 11 województwach. Na tamten czas jedynie w dwóch województwach główne źródło zaopatrzenia stanowiły wody powierzchniowe (jednym z nich było województwo śląskie).

Od źródła pochodzenia wody zależy, jakim procesom będzie musiała zostać poddana zanim trafi do kranów odbiorców.

Woda z historią

Przede wszystkim należy zdawać sobie sprawę, że woda funkcjonuje w systemie zamkniętym. Praktycznie jej nie przybywa, ani nie ubywa. Tu warto przypomnieć o wiedzy z podręczników szkolnych, czyli cyklu hydrologicznym. Woda cały czas krąży. Jest obecna w postaci pary wodnej, opadów atmosferycznych, stanowi zbiorniki wodne.

Naukowcy mówią o tym, że woda, którą spożywamy dzisiaj mogła być na świecie już 3 miliardy lat temu. Woda słodka znajdująca się na naszej planecie to zaledwie 3 procent całych zasobów. Tylko 1/3 całej objętości wody słodkiej to woda podziemna.

Wody podziemne - co warto wiedzieć?

W obiegu hydrologicznym celem kropli wody jest najczęściej rzeka, jezioro lub ocean, jednak może nim być także studnia. Prędkość przepływu wody jest różna. Woda podziemna przemieszcza się powoli. Sporo zależy od rodzaju skał. W przypadku piasku plażowego szacuje się, że kropla wody może przemieścić się około 10 metrów na dzień w głąb. Z kolei w przypadku żwiru może to być nawet kilkadziesiąt kilometrów w ciągu roku. Jeśli podłoże stanowią gliny i iły, to kropla nie pokona więcej niż kilka milimetrów w wciągu roku. Wiek wody, którą użytkownicy czerpią z płytkich studni jest określana najczęściej na kilka dni, tygodni, maksymalnie miesięcy. W przypadku studni o głębokości kilkuset metrów, woda może mieć nawet kilkaset lat.

Wody pochodzące ze studni głębinowych zazwyczaj charakteryzują się wysokim stopniem twardości. Dodatkowo dość często zawierają podwyższone stężenia żelaza i manganu. Mimo to jej oczyszczanie jest znacznie łatwiejsze i wymaga wprowadzenia mniejszej ilości procesów niż uzdatnianie wód powierzchniowych. Głębokość studni jest uzależniona od struktury geologicznej oraz zasobności w wodę danego obszaru.

Zdarzają się sytuacje, i to niejednokrotnie, kiedy woda z ujęcia podziemnego ma tak dobre parametry, że praktycznie nie potrzebuje wprowadzania żadnych procesów uzdatniania. Nie jest to jednak regułą.

Procesy oczyszczania wody podziemnej

W celu uzdatniania wody pochodzącej z głębin najczęściej stosuje się procesy takie jak: utlenianie, koagulacja, filtracja oraz dezynfekcja. Proces utleniania wody sprawdza się nie tylko w celu pozbawienia jej nadmiaru dwutlenku węgla, ale także redukcji zbyt wysokiego stężenia żelaza oraz manganu. Najczęściej do tego procesu wykorzystywany jest tlen, rzadziej stosuje się środki chemiczne. Jeśli napowietrzanie okazuje się nie wystarczyć, dodatkowo stosuje się ozon, chlor, dwutlenek chloru lub podchloryn.

Dzięki zastosowaniu koagulacji z wody można usunąć wysokie stężenie żelaza, manganu czy związków organicznych. Do oczyszczania wody podziemnej z cząstek stałych stosowana jest filtracja wody. Redukcja wysokiego stopnia twardości wody odbywa się natomiast dzięki zmiękczaniu. Ponadto woda musi zostać poddana procesom dezynfekcji i odpowiednio zabezpieczona na czas przepływu przez sieć wodociągową. Obecnie nadal najczęściej stosowaną metodą jest używanie środków chemicznych: chloru lub dwutlenku chloru.

Woda powierzchniowa

Wybierając wodę powierzchniową na główne źródło zaopatrzenia ludzi w wodę należy liczyć się z tym, że zazwyczaj jest bogata w związki organiczne oraz zanieczyszczenia mechaniczne. Za to nie zawiera zbyt wysokiego stopnia twardości wody. Istnieje dość duże ryzyko, że woda powierzchniowa może zostać zanieczyszczona ściekami przemysłowymi i komunalnymi oraz spływami powierzchniowymi. Czy wiedzieliście, że w rzekach płynie nie tylko woda pochodząca z opadów atmosferycznych? W polskich rzekach przez ponad 200 dni w roku płynie woda podziemna.

Woda powierzchniowa nie jest stała pod względem parametrów. W zależności od okresu i panujących warunków zróżnicowaniu podlega: skład chemiczny, właściwości fizyczne, ilość, temperatura.

Procesy oczyszczania wody powierzchniowej

Ujmowanie wody powierzchniowej najczęściej wymaga zastosowania specjalnej konstrukcji, jak: studnia infiltracyjna, ujęcie denne bądź brzegowe, progi spiętrzające wodę. W pierwszej kolejności woda powierzchniowa winna zostać oczyszczona z zanieczyszczeń stałych. Dotyczy to zarówno cząstek organicznych, jak też nieorganicznych. Następnie woda podlega procesowi utleniania. W tym celu zazwyczaj wykorzystywany jest ozon. Kolejnym stosowanym działaniem jest koagulacja. To doskonały sposób na usunięcie mętności oraz barwy wody. Dodatkowo w niektórych przypadkach stosowane jest ozonowanie wtórne, a także filtracja na węglu aktywnym. Ponadto woda powierzchniowa musi zostać poddana dezynfekcji. W tym celu najczęściej stosuje się chlor lub dwutlenek chloru.

Woda w naszych domach a sieć wodociągowa

Uzdatnioną podanymi wyżej metodami wodę, zakłady wodociągowe wysyłają do odbiorców. Zanim jednak to nastąpi woda podlega jeszcze analizom. W laboratoriach specjaliści sprawdzają, jakie ma parametry i czy spełniają one obecne w Polsce normy. Jakość monitorują nie tylko pracownicy wodociągów, ale zazwyczaj także lokalny zakład sanitarno-epidemiologiczny.

Oprócz testów próbek coraz więcej zakładów wodociągowych decyduje się na mniej konwencjonalne metody sprawdzania jakości wody dostarczanej odbiorcom. To, czy nie znajdują się w niej żadne zanieczyszczenia jest sprawdzane z pomocą małż lub ryb. Jeśli w wodzie pojawiłby się niebezpieczny składnik, małże zamknęłyby muszle w celu ochrony. To sygnał, że z jakością dostarczanej wody jest coś nie tak.

Woda z zakładów wodociągowych do naszych kranów niejednokrotnie ma do przebycia bardzo długą drogę liczoną w kilometrach. Rurociągi stanowią całą, skomplikowaną sieć, nad której stanem czuwają specjaliści. Dbają, by na bieżąco usuwać awarie, wymieniać stare i zniszczone odcinki rur na nowe.

Jak widać, nad tym, aby z naszych kranów mogła popłynąć bezpieczna i czysta woda czuwa wielu specjalistów, a sam proces jest dość skomplikowany.

Jakość wody a oczekiwania odbiorców

Pomimo pracy i starań nie każdy odbiorca wody wodociągowej jest zadowolony z tego, co otrzymuje. Najczęściej wynika to z faktu, że zakłady odpowiadają za jakość wody jedynie do budynku. Stan instalacji wewnątrz niego kontroluje administracja. Bywają przypadki, zwłaszcza w starych domach, że rury nie były wymieniane ani konserwowane od wielu lat. Zanieczyszczenia w nich obecne mogą więc przepływać wraz z wodą do odbiorców, pogarszając jej jakość.

Wielu użytkowników z tego lub innych powodów rezygnuje ze spożywania wody wodociągowej, a czasem wystarczy jedynie doszlifować jej jakość na własną rękę, by była w pełni dopasowana do naszych oczekiwań. Więcej na ten temat w artykule: Czy trzeba uzdatniać wodę wodociągową?

Osoby decydujące się na założenie stacji uzdatniania wody najczęściej wybierają filtr kuchenny. Zazwyczaj system odwróconej osmozy lub ultrafiltrację. Jeśli chodzi o centralne urządzenia, to zdecydowanie na pierwszym miejscu są zmiękczacze wody, coraz częściej w zestawach z kolumną węglową. Dlaczego to dobry wybór? Przeczytajcie: Zmiękczacz wody i węgiel aktywny - dlaczego to niezastąpiony duet? A informacje o zestawach do uzdatniania wody znajdziecie tu: Jeden filtr do wody czy zestaw do uzdatniania wody - co wybrać?

Co, jeśli masz własne ujęcie wody?

Jeśli użytkujesz wodę z indywidualnego ujęcia, którego jesteś właścicielem, pamiętaj, że to własne Ty odpowiadasz za jakość wody płynącej w Twoim kranie. Ważne, aby przeprowadzić kompleksową analizę jakości wody pod kątem fizykochemicznym oraz mikrobiologicznym. Tylko w taki sposób dowiesz się czy w Twojej wodzie wystąpił problem i jakiego jest rodzaju. Analiza wody to jedyny sposób, by dobrać właściwą stację uzdatniania wody. Szczegółowe informacje na ten temat w artykułach: Analiza wody - wszystko, co musisz wiedzieć przed zleceniem oraz Jak pobrać próbkę do analizy wody?

Temat problemów, jakie mogą wystąpić z wodą z własnego ujęcia oraz sposoby jej uzdatniania pojawił się już w cyklu: Woda ze studni bez tajemnic. Część 1, Woda ze studni bez tajemnic. Część 2, Woda ze studni bez tajemnic. Część 3.

Oszczędzaj wodę w domu!

Na koniec jeszcze apel o oszczędzanie wody. Ten temat poruszaliśmy już w artykule: Ile wody zużywamy? Poznaj szokujące fakty o śladzie wodnym. Już wiemy, skąd się bierze i jak wielu działań wymaga, by była czysta i bezpieczna. Warto ją szanować i używać jej z głową!